مواد شیمیایی یا ترکیبات شیمیایی یا مواد اولیه شیمیایی، موادی هستند که بر پایهٔ عناصر شیمیایی ساخته می‌شوند. این مواد شامل تمامی مواد خالص، ترکیبات و مخلوط‌های شیمیایی هستند که برای استفاده در صنایع مختلف نظیر پزشکی، داروسازی، کشاورزی، صنایع شیمیایی، نفت و گاز، الکترونیک، غذا و نوشیدنی و غیره به کار می‌روند.
مواد شیمیایی ممکن است به صورت خام در طبیعت یافت شوند یا توسط انسان ساخته شوند. مثال‌هایی از مواد شیمیایی شامل المان‌هایی مانند هیدروژن، کربن، اکسیژن، نیتروژن، سولفور، فلور، کلر و بروم و ترکیبات مواد اولیه شیمیایی مانند آمینها، پلیمرها، داروها، کودها، سموم و غیره می‌باشند.
همچنین، مواد شیمیایی برای ایجاد واکنش‌های شیمیایی در انجام آزمایشات و تحقیقات علمی نیز استفاده می‌شوند.
انواع مواد شیمیایی
مواد شیمیایی به صورت تقسیم بندی‌های مختلفی از جمله تقسیم بر اساس ساختار شیمیایی، نوع ترکیبات، میزان سمیت و کاربردهای صنعتی و تجاری آن‌ها، دسته‌بندی می‌شوند. در ادامه به برخی از انواع مواد شیمیایی معرفی شده‌اند:
1- عناصر شیمیایی:
این عناصر بنیادی‌ترین نوع مواد شیمیایی هستند که در طبیعت وجود دارند. برخی از این عناصر شامل آهن، نیتروژن، کربن، هیدروژن، اکسیژن و سدیم می‌باشند.
2- ترکیبات شیمیایی آلی:
این ترکیبات معمولاً حاوی کربن هستند و در بسیاری از مواد طبیعی مانند گیاهان، میوه‌ها، آرایشی و بهداشتی، داروها، نساجی و غیره مورد استفاده قرار می‌گیرند.
3- ترکیبات شیمیایی معدنی:
این ترکیبات مواد اولیه شیمیایی از عناصر بالقوه‌ای مانند فسفر، روی، سرب، طلا، نقره، مس و آلومینیوم تشکیل شده‌اند.
4- سموم:
این مواد شیمیایی معمولاً به صورت ناخالص، در صنایع شیمیایی، داروسازی، کشاورزی، فلزات و غیره قرار می‌گیرند. سموم مختلفی مانند جیوه، سیانید، بنزین، فرمالدهید و بازدارنده‌های رشد استفاده می‌شوند.
5- پلاستیک‌ها:
این مواد اولیه شیمیایی از ترکیبات قابل بازیافت و مورد استفاده در بسیاری از صنایع مانند بسته‌بندی، قطعات الکترونیکی، خودروسازی، ساختمان‌سازی و غیره ساخته می‌شوند.
6- داروها و مواد مخدر:
این مواد اولیه شیمیایی توسط صنعت داروسازی تولید شده و در درمان بسیاری از بیماری‌ها و نیز در تولید مواد مخدر به کار می‌روند.
همچنین مواد شیمیایی در بسیاری از صنایع مانند نفت و گاز، غذا، نساجی، پلاستیک، کشاورزی و غیره به کار می‌روند.
انواع گرید های مواد شیمیایی
گریدهای مواد اولیه شیمیایی بر اساس کاربردهای خاص خود، رتبه‌بندی و دسته‌بندی می‌شوند. در ادامه به برخی از گریدهای معمول مواد شیمیایی اشاره شده است:
1- گرید فارماکوپئیا: این گریدها شامل موادی هستند که برای استفاده در داروسازی و پزشکی به کار می‌روند. این گریدها حاوی کلیه آزمون‌ها، استانداردها و پروتکل‌های نحوه تولید داروها هستند.
2- گرید صنعتی: این گریدها شامل موادی هستند که در صنایعی مانند صنایع شیمیایی، نفت و گاز، آلومینیوم و غیره مورد استفاده قرار می‌گیرند.
3- گرید غذایی: این گریدها شامل موادی هستند که برای استفاده در صنایع غذایی مورد استفاده قرار می‌گیرند. این گریدها باید تمام استانداردها و مقررات جهانی بازار غذایی را رعایت کنند.
4- گرید الکترونیک: این گریدها شامل موادی هستند که برای استفاده در صنایع الکترونیک به کار می‌روند. این شامل عایق‌های برق، فیلترها، کانکتورها، پایه‌های قطعات و غیره می‌باشد.
5- گرید کشاورزی: این گریدها شامل موادی مانند کودها، حشره‌کش‌ها و سمومی هستند که در صنایع کشاورزی مورد استفاده قرار می‌گیرند.
6- گرید آلی: این گریدها شامل موادی مانند پلیمرها، رزین‌ها و آمینها هستند که برای استفاده در بسیاری از صنایع تولید آلی مورد استفاده قرار می‌گیرند.