متابی سولفیت سدیم

فرمول شیمیایی: Na₂S₂O₅

جرم مولکولی: 190.1 g/mol

ظاهر: کریستال یا پودر سفید–زرد

بو: بوی دی‌اکسید گوگرد

حلالیت در آب: 54 g/100ml (در 20°C)

pH محلول 10٪: 4.0 – 5.0

پایداری: در تماس با رطوبت و هوا به‌سرعت تجزیه شده و SO₂ آزاد می‌کند.

متابی سولفیت سدیم که با نام‌های سدیم پیروسولفیت (Sodium Pyrosulfite) یا Sodium Metabisulfite شناخته می‌شود، یک ترکیب شیمیایی سفید یا متمایل به زرد با فرمول شیمیایی Na₂S₂O₅ است. این ماده به شکل کریستال‌های پودری عرضه می‌شود، دارای بوی مشخصی از دی‌اکسید گوگرد (SO₂) است و به دلیل خواص آنتی‌اکسیدانی و ضدمیکروبی، کاربرد بسیار گسترده‌ای در صنایع غذایی، شیمیایی، دارویی، نساجی و چرم‌سازی دارد.

خواص شیمیایی متابی سولفیت سدیم

  • فرمول شیمیایی: Na₂S₂O₅

  • جرم مولکولی: 190.1 g/mol

  • ظاهر: کریستال یا پودر سفید–زرد

  • بو: بوی دی‌اکسید گوگرد

  • حلالیت در آب: 54 g/100ml (در 20°C)

  • pH محلول 10٪: 4.0 – 5.0

  • پایداری: در تماس با رطوبت و هوا به‌سرعت تجزیه شده و SO₂ آزاد می‌کند.

مکانیسم اثر

متابی سولفیت سدیم به‌عنوان یک آنتی‌اکسیدان و نگهدارنده عمل می‌کند. این ماده در تماس با آب و محیط اسیدی به دی‌اکسید گوگرد (SO₂) تبدیل می‌شود. گاز SO₂ تولید شده با خاصیت ضدباکتری و ضدقارچ خود مانع رشد میکروارگانیسم‌ها می‌شود و همچنین از اکسیداسیون و تغییر رنگ مواد جلوگیری می‌کند.

جدول آنالیز متابی سولفیت سدیم

ویژگی مقدار استاندارد
فرمول شیمیایی Na₂S₂O₅
خلوص (Purity) ≥ 96% (Industrial) – ≥ 99% (Food)
SO₂ آزاد ≥ 65%
Na₂SO₃ (سولفیت سدیم) ≤ 0.5%
Fe (آهن) ≤ 0.002%
pH محلول 10% 4.0 – 5.0
رطوبت (Moisture) ≤ 0.5%
ظاهر کریستال سفید مایل به زرد
کاربردها غذایی، دارویی، شیمیایی، نساجی، تصفیه آب

کاربردهای متابی سولفیت سدیم

۱. صنایع غذایی

متابی سولفیت سدیم در صنایع غذایی به‌عنوان یک نگهدارنده (Preservative) و آنتی‌اکسیدان پرکاربرد شناخته می‌شود. این ماده با کد افزودنی E223 در اتحادیه اروپا و FDA ثبت شده است.

  • جلوگیری از قهوه‌ای شدن میوه‌های خشک (خشکبار، زردآلو، کشمش)

  • افزایش ماندگاری آبمیوه‌ها و نوشیدنی‌ها

  • کنترل رشد قارچ و کپک در مواد غذایی

  • به‌عنوان سفیدکننده در شکر و نشاسته

۲. صنایع دارویی

  • استفاده در فرمولاسیون داروها به‌عنوان آنتی‌اکسیدان

  • پایدارکننده در محلول‌های تزریقی

  • ضدعفونی‌کننده ملایم در برخی داروهای موضعی

۳. صنایع شیمیایی

  • ماده اولیه در تولید برخی رنگ‌ها و رزین‌ها

  • استفاده در فرایندهای شیمیایی برای کنترل اکسیداسیون

۴. صنعت نساجی و چرم

  • در سفیدگری الیاف نساجی

  • در دباغی و فرآیند چرم به‌عنوان عامل احیاکننده

۵. صنایع عکاسی

  • استفاده در محلول‌های ظهور به‌عنوان عامل پایدارکننده

۶. صنعت تصفیه آب و فاضلاب

  • برای حذف کلر اضافی از آب آشامیدنی و پساب صنعتی

تفاوت گریدها و انواع متابی سولفیت سدیم

  1. گرید صنعتی:

    • کاربرد در تصفیه آب، نساجی، چرم‌سازی، صنایع شیمیایی

    • خلوص معمولاً 96–97%

  2. گرید خوراکی (Food Grade):

    • مورد استفاده در صنایع غذایی و دارویی

    • خلوص بالاتر (≥ 99%)

    • دارای مجوزهای بهداشتی و استانداردهای بین‌المللی

مزایای استفاده از متابی سولفیت سدیم

  • قیمت مناسب و اقتصادی

  • اثربخشی بالا در کنترل کپک و قارچ

  • جلوگیری از تغییر رنگ و اکسیداسیون مواد غذایی

  • تنوع کاربرد در حوزه‌های مختلف صنعتی

معایب و نکات ایمنی متابی سولفیت سدیم

  • مصرف بیش از حد در صنایع غذایی می‌تواند باعث حساسیت یا مشکلات تنفسی شود.

  • برای افرادی که آسم یا آلرژی دارند، ممکن است واکنش‌های آلرژیک ایجاد کند.

  • هنگام کار باید از ماسک، دستکش و عینک ایمنی استفاده شود.

  • نگهداری باید در محیط خشک، خنک و به‌دور از رطوبت باشد.

بازار و تولید متابی سولفیت سدیم

چین بزرگ‌ترین تولیدکننده و صادرکننده متابی سولفیت سدیم در جهان است. ایران نیز بخشی از نیاز صنایع داخلی را تولید می‌کند اما همچنان واردات از چین سهم بالایی دارد. صنایع غذایی و دارویی بیشتر از نوع Food Grade استفاده می‌کنند و صنایع شیمیایی و نساجی معمولاً نوع Industrial Grade را ترجیح می‌دهند.

بسته‌بندی متابی سولفیت سدیم

  • کیسه‌های 25 کیلوگرمی پلی‌اتیلنی چندلایه

  • بگ‌های یک‌تنی برای مصارف صنعتی

  • باید دور از رطوبت و نور مستقیم خورشید نگهداری شود